آشنایی با معماری روستایی ایران (بخش 1)

ایران کشور پهناوری با مناطق مختلف آب و هوایی است، روش طراحی معماری سنتی ایران از زمان‌ های گذشته به نحوی بوده است که بر مشکلات محیط زیستی در معماری فايق آمده و دارای سامانه‌ ی ویژه‌ای برای طراحی معماری روستایی در هر منطقه است که به ارایه راه‌حلی برای آسایش انسان و صرفه‌جویی در انرژی طبیعی پرداخته است. در معماری روستایی ایران، فرم‌ها بی‌آرایش و ساده هستند و معماری بومی در محیط‌های طبیعی و فطری شکل گرفته است. چنین روش‌های طراحی سنتی در معماری ایران به وسیله‌ی سنت در فرهنگ باقی مانده و تنها راه دوام آن‌ها انتقال مهارت‌ها به شاگردان است.

برای معماران سنتی ایرانی، استفاده از انتقال حرارتی و تبخیر در طراحی و باد و آب نقش مهمی در روش طراحی سنتی دارد، از آن جمله‌اند سامانه‌ ها و تجهیزات پایدارمعماری: بادگیر و حوضی در داخل خانه که به عنوان حوضخانه و از عناصر با ارزش معماری ایرانی شناخته شده و از دیگر عناصر بومی متمایزی که در خانه‌های سنتی مناطق مختلف ایران استفاده شده است به طور مثال در مرکز ایران در شهر یزد، حیاط مرکزی است.

پلان معماری روستایی خانه

نقشه‌ی پلان‌ معماری روستایی خانه وابسته به عوامل محیط‌زیستی و اجتماعی است که امنیت را تضمین کرده باشد. رجوع به مصالح، اشکال و احجامی که با شرایط محلی روستا پیوند خورده باشند از مشخصه‌های معماری‌ روستایی خانه‌های مختلف است. معماران از همان شروع با طرح اتاق و ایوان جلوی آن سعی در شکل‌گیری پلان روستایی هستند که با طبیعت اطراف خود تطبیق و سازگاری کامل دارد.

درب‌ها و پنجره‌ها در مکان‌های مختلف بر اساس عملکرد خواسته شده قرار می‌گیرند و حالت پیمون‌واری خود را دارند. در مسکن روستایی اتاق چندین عملکرد را با هم ایفا می‌کند، عملکردهایی مانند خواب، نشیمن، غذاخوری، پذیرایی و حتی آشپزی در اتاق انجام می‌شود. نکته دیگر فصلی بودن استفاده از اتاق است. اتاق در فصل سرما، محل خواب و خوردن و حتی آشپزی است و در فصل گرما اتاق جای خود را به عناصر دیگری می‌دهد و این اعمال در ایوان یا در بیرون مسکن انجام می‌شود و آشپزخانه در این فصل، فضای کوچک مستقلی دارد.

هویت معماری روستایی چیست ؟

معماری روستایی سنتی در روستاها نشانگر تعاملات بین فضای محلی و سکونتگاه‌های اولیه‌ی مردمی است که دارای پیش‌زمینه‌ی تاریخی طولانی هستند. با این‌که بسیاری از میراث‌های بومی علی‌رغم تغییرات جهانی، ثابت و دست‌نخورده باقی‌مانده‌اند اما آن‌ها در معرض منقرض شدن هستند. هویت معماری پایدار روستایی دربرگیرنده‌ی اصولی است که کاربرد مصالح بومی و فرایند ساخت و ساز سازگار به محیط در این سبک در نظر گرفته شده را ترویج می‌دهد. هویت معماری روستایی شامل واحدهای مسکونی است که به نحوی در طول زمان شکل گرفته و توسعه یافته‌اند و بیانگر ارتباط بین مردم با محیط پیرامون است. بنا بر سنت، سکونتگاه‌های روستایی بیانگر توانایی مردم در تغییر محیط به نفع خویشتن است به نحوی که کم‌ترین تاثیر را بر محیط داشته باشد.